किरण कटुवाल
-- दार्जिलिङ । दार्जिलिङको लेबोङ कार्ट रोडस्थित पुरानो समाधिस्थलले दार्जिलिङ पहाडको इतिहासमा ऐतिहासिक महत्व बोकेको छ । ब्रिटिशकालीन भारतमा दार्जिलिङलाई नयाँ आकार दिने प्रख्यात व्यक्तिहरूको समाधि यहाँ आज पनि अवस्थित छ । यस समाधिस्थललाई भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षणले प्राचीन स्मारक तथा पुरातात्विक स्थल ऐन, १९५८ अन्तर्गत राष्ट्रिय महत्वको स्थान घोषित गरिसकेको छ । त्यहाँ राखिएको साइनबोर्डमा लेखिएको छ, यदि कसैले यहाँका स्मारकलाई नोक्सान पुर्याए, हटाए वा दुरुपयोग गरेमा उसलाई दुई वर्षसम्मको कैद वा जरिवाना हुनसक्छ । यो स्थल दार्जिलिङ पहाडको इतिहासको जल्दोबल्दो प्रमाण हो ।
यस समाधिस्थलमा दार्जिलिङकै केही अध्ययनशील व्यक्तिहरू र शोधार्थी विद्यार्थीहरू सफाई अभियान चलाए । सफाई अभियानका साथमा उनीहरूले सञ्चारकर्मीहरूलाई यसबारेमा जानकारी पनि दिए । दार्जिलिङको निर्माणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने प्रख्यात ब्रिटिशहरूको समाधि यहाँ बनाइएको सय वर्ष भन्दा बढी भइसकेको छ ।
सन् १८३५ मा सिक्किम अधिनस्थ दार्जिलिङ र खरसाङलाई इष्ट इण्डिया कम्पनीले स्वास्थ्यको लागि उपयुक्त ठाउँको रुपमा रोजे । सिक्किमका राजाले सो बेला यो क्षेत्र इष्ट इण्डिया कम्पनीलाई दिन सहमत भए । त्यस समय सम्झौता प्रमुख व्यक्ति थिए लेफ्टिनेन्ट जनरल जर्ज विलियम एल्मर लयड थिए, जसको समाधि आज पनि यही समाधिस्थलमा रहेको छ । दार्जिलिङ शहरको घडेरी बसाल्ने उनलाई मानिन्छ । त्यहाँ यस समाधिस्थलमा अन्य विश्व विख्यात व्यक्तिहरूमा हंगेरीका भाषाविद अलेक्जान्डर कोसोमा डे कोरोसको समाधि पनि छन् । उनले पहिलो तिब्बती शब्दकोश तथा व्याकरण तयार गरेका थिए । सफाइ अभियानमा सहभागी स्थानीयहरू र शोधार्थीहरूले समाधिस्थानलाई उचित संरक्षणको आवश्यक रहेको बताएका छन् । यस समाधिस्थलमा धेरै जस्ता पर्यटकहरू जाने गर्छन्, र दार्जिलिङ ऐतिहासिक महत्वलाई बुझ्ने गर्छन् ।
